دومین همایش معنویت‌های نوظهور که شامل بررسی تطبیقی و مقایسه‌ای معنویت‌های نوظهور و معنویت اسلامی و محورهای چند‌گانه‌ای است، در آبان سال 1402 برگزار می‌گردد و دبیر علمی آن دکتر هادی وکیلی است. از آن‌جا که پیش‌تر نیز همایشی با عنوان معنویت‌های نوظهور برگزار شده بود، گفت‌و‌گویی با دبیر علمی همایش، جناب آقای دکتر وکیلی انجام شده که در ذیل می خوانید.
همایش اول و دوم چه تفاوت‌هایی با هم دارند؟
در همایش اول هدف این بود که سنت‌های معنویت‌های نوظهور در جهان مورد نقادی قرار بگیرد و صرفاً نقد و آسیب‌شناسی آن‌ها در مبانی، مفاهیم و قلمروهای کارکردی مورد توجه بود. اما در همایش دوم یک گام به جلو برداشتیم و هدفمان این شده که علاوه بر نقد یا منهای نقدی که بر معنویت‌های نوظهور وجود دارد، معنویت‌های نوظهور را با معنویت اسلامی مقایسه کنیم؛ از این رو این همایش گامی به جلوست که به جای پرداختن صرف به نقد معنویت‌ها، میراث خودی را در معنویت اسلامی مورد کاوش قرار می‌دهد و ذخایر نهفته در این معنویت اسلامی و ظرفیت‌های پنهانش را آشکار و تلاش می‌کند که از این ظرفیت استفاده نموده و مفاهیم قابل مقایسه و نزدیک به مفاهیم مطرح در معنویت‌های نوظهور را از طریق تطبیق و مقایسه کشف کرده و مورد سنجش قرار بدهد.
چه محور یا محورهایی در این همایش مطرح است؟
در این سنجش و مقایسه ما با مفاهیمی روبه‌رو هستیم که یکی از مهم‌ترین و کلیدی‌ترین مفاهیم خود مفهوم معنویت است؛ به همین جهت یکی از محورها و مهم‌ترین محورهای همایش مفهوم‌شناسی معنویت هم در معنویت‌های نوظهور و هم در معنویت اسلامی و مقایسه این دو باهم است.
به‌ویژه این که در معنویت اسلامی ما چه تلقی‌ای از معنویت داریم و چه مصداق یا مصادیقی را برای آن معرفی می‌کنیم؛ همین‌طور در معنویت‌های نوظهور چه مفهوم یا مفاهیمی به‌عنوان معنویت خودش را مطرح می‌کند و این مفهوم و مفاهیم مربوط به معنویت در مقام مقایسه ما را به چه نتایجی خواهند رساند.
جاذبه‌های معنوی نیز از جمله محورهای دیگر این همایش است و به این می‌پردازد که معنویت‌ها به‌ویژه معنویت‌های نوظهور، برای جذب مخاطبان و جذب اعضا و تأثیرگذاری بر مخاطبین و توسعه خود از چه جذابیت‌ها و ابزارهای جذاب یا عناصر جاذبی استفاده می‌کنند و این جاذبه‌ها در معنویت اسلامی چه چیزهایی هستند و می‌توانند باشند که این محور دوم ما را دعوت می‌کند به اینکه به آن جاذبه‌ها بپردازیم و آن‌ها را کشف کرده و مورد مقایسه قرار بدهیم.
در تطبیق و مقایسه این دو نوع معنویت چه روش هایی وجود دارد؟
از دیگر محورهای مهم این همایش، روش‌شناسی مقایسه و سنجش است که خود یک بحث بنیادین می‌باشد. ما وقتی می‌خواهیم دو چیز را باهم مقایسه کنیم، باید در چارچوب‌های خودش این اتفاق بیفتد. برای تطبیق و مقایسه روش‌های مختلفی ذکرشده؛ در این محور هدف فقط این است که ببینیم چه روش‌هایی را می‌توانیم برای مقایسه شناسایی کنیم و چه معیارهایی وجود دارد که به ما اجازه می دهد تا سنت‌های مختلف معنویت را به‌ویژه در معنویت اسلامی مورد مقایسه با یکدیگر قرار بدهیم.
پژوهشگران در ارائه مقالات چه چیزهایی را باید مد نظر قرار دهند؟
راهکارهای تحول معنوی، شخصیت‌ها و معلمان معنویت، آینده انسان و جهان و همین‌طور پدیده‌ها و توانایی‌های فراطبیعی و فراعلمی، دیگر محورهایی هستند که محققان ما می‌توانند به آن توجه بکنند. در راهکارهای تحول معنوی ما به دنبال این هستیم که ببینیم دو سنخ معنویت، معنویت‌های نوظهور و معنویت اسلامی چه راهکارهایی برای تحول و ارتقای معنوی مطرح می‌کنند؛ این راهکارها در مقام مقایسهٔ با هم چه اولویت‌هایی نسبت به هم دارند؛ چه امتیازاتی را می‌توان برای آن‌ها برشمرد و نقاط قوت و ضعفشان را مورد بررسی قرار داد.
در زمینهٔ مقایسه شخصیت‌ها و معلمان معنویت هم به همین ترتیب؛ پژوهشی خوب و بهترین است که از یک شخصیت خاص استفاده کند و آن را در معنویت‌های نوظهور معیار قرار داده، باشخصیت‌های دیگری در معنویت اسلامی مورد مقایسه قرار بدهد. همچنین نحوهٔ تعلیم آن معلمان و کاریزماتیک آن شخصیت را مورد مقایسه قرار بدهد و نقاط قوت و ضعف آن‌ها را بسنجد.
لطفاً درباره محورهای دیگر هم توصیحاتی بیان فرمایید.
در محور آینده و انسان و جهان آخرالزمان‌گرایی و همین‌طور موعود باوری مورد توجه است؛ و اینکه تصویری که این دو معنویت از انسان و جهان ارائه می‌کنند، در مقام مقایسه با هم چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی دارند و واجد چه نقاط قوت و ضعف‌هایی هستند.
آیا در این همایش به توانایی‌های فراطبیعی و کرامات نیز پرداخته می شود؟
در مسئله پدیده‌ها و توانایی‌های فراطبیعی و فرا علمی هم بحث داغی وجود دارد و آن این است که پدیده‌های ماوراء‌الطبیعی یا فراعلمی- که به‌عنوان esp از آن یاد می‌کنند- چگونه پدیده‌هایی هستند؛ بحث کرامات، معجزات، الهامات و مفاهیمی ازاین‌دست و توانمندی‌های فراطبیعی و درون‌نگرانه در سالکان یا رهبران سلوک، از بحث‌های جالبی است که می‌تواند در این دو معنویت مورد بررسی قرار بگیرد.
در همایش دوم چه محورها و مباحثی افزوده شده است؟
سبک زندگی معنوی و روش‌های هدایتگری، دو محور دیگری هستند که در همایش دوم مورد توجه قرار می‌گیرند. «زندگی شرعی» از بحث‌هایی است که در هر دو معنویت مطرح می‌شود؛ برخی از معنویت‌ها اساساً پای‌بند به شریعت نیستند و اتفاقاً بعضی از فرقه‌های نوظهور و معنویت‌های جدید پای‌بند شریعت‌اند و معنویت اسلامی هم که اساساً پای‌بند شریعت است. مقایسه زندگی شرعی دو سنت می‌تواند جالب توجه باشد؛ مفهوم حیات طیبه در قرآن کریم و معنویت اسلامی چه مابه‌ازایی در معنویت‌های نوظهور دارد و چگونه آن‌ها می‌توانند با همدیگر مقایسه بشوند و همین‌طور آداب و مناسکی که سبک زندگی معنوی را در دو سنت نوظهور و اسلامی رقم می‌زند می‌توانند برای نگارش مقالات مورد توجه محققان باشند. در بحث روش‌های هدایتگری هم باید گفت معنویت‌ها از روش‌های تبلیغ خاصی استفاده می‌کنند؛ مثلاً روش خاصی برای عضوگیری دارند و آداب و مقررات خاصی برای ورود و خروج عضو تعبیه می‌کنند و همین‌طور شکل خاصی از تعامل بین رهبر و اعضا وجود دارد.
از جمله محورهای دیگر این همایش بحث مبانی است. با توجه به اینکه معنویت‌های نوظهور و معنویت اسلامی در مبانی با یکدیگر بسیار قابل‌مقایسه هستند، ما از طریق تقسیم مبانی به خداشناختی، انسان‌شناختی، هستی‌شناختی، معرفت‌شناختی و غایت‌شناختی؛ مباحثی را به تفکیک می‌توانیم در باب مبانی مطرح کنیم؛ مثلاً مبانی خداشناختی معنویت‌های نوظهور و معنویت اسلامی را مطرح کنیم و مقایسه کنیم و همین‌طور در مورد سایر مبانی می‌توانیم وارد بحث تطبیقی بشویم که این محور در واقع با توجه به زیرشاخه‌ها، شامل پنج مبنا می‌شود که پنج محور خرد را تشکیل می‌دهد.
و نکته پایانی... .
از دیگر محورهای این همایش بررسی تطبیقی کارکردهای فردی و اجتماعی معنویت‌هاست. معنویت‌های کارکردهای مختلفی را برای خودشان قائل هستند. از جمله در کارکردهای فردی از آرامش، شادی، سلامت، شکوفایی فردی، برکت در زندگی و امثال این‌ها و همچنین در کارکردهای اجتماعی، نوع‌دوستی، ایثار، عدالت‌خواهی و ظلم‌ستیزی، صلح‌جویی، مسئولیت‌پذیری و انضباط اجتماعی قابل‌طرح هستند. هریک از این مقوله‌ها که در ذیل کارکردهای فردی یا اجتماعی می‌گنجند، می‌توانند در مقام مقایسه دو معنویت مورد توجه قرار بگیرند و محققان علاقه‌مند به نگارش مقاله می‌توانند با توجه به محورهای فرعی این دو محور، مقالات خودشان را سروسامان بدهند.
